Մաթեմատիկաի ինքնաստուքում

1. 1000000, 3685, 428883, 2560, 785555554  թվերից առանձնացրեք նրանք, որոնք բաժանվում են 5-ի։

1000000, 3685, 2560:

1. 2052, 12557, 1470, 256403  թվերից առանձնացրեք նրանք, որոնք բաժանվում են 2-ի։

2052, 1470:

1. 100000000000000000, 25008, 15760, 154062  թվերից առանձնացրեք նրանք, որոնք բաժանվում են 10-ի։

100000000000000000, 15760:

1. 10006, 400005, 100, 1224,  400004  թվերից  առանձնացրեք  նրանք, որոնք  բաժանվում են 3-ի։

400005, 1224։

1. 3033, 12004, 1972, 829, 1020006  թվերից առանձնացրեք նրանք, որոնք բաժանվում են 9-ի։

3033

1. 220000, 1004, 1051, 2000924, 5011062 թվերից առանձնացրեք նրանք, որոնք բաժանվում են 4-ի։

220000, 1004, 2000924:

1. Օգտագործելով բաշխական օրնեքը ՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով․

106‧58-106‧48=(58-48)x106=10×106=1060

104·25+104·35+104·40=(25+35+40)x104=100×104=10400

8. Օգտագործելով բաժանման հատկությունները՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով․

(250+4500):50=5+90=95

(490·200):70=70×200=1400

9.Հաշվեք արտահայտության արժեքը կիրառելով բաշխական օրնեքը․

60‧(12+38)=60×50=300

10.Աստղանիշը փոխարինիր թվանշաններով այնպես, որ ստացված թիվը բաժանվի 3-ի․

 30000*8

1, 3, 7

11. Աստղանիշը փոխարինիր թվանշաններով այնպես, որ ստացված թիվը բաժանվի 9-ի․

402*1

2, 9

ՆՅՈՒԹԵՐԻ ԵՐԵՔ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՎԻՃԱԿՆԵՐԸ

Կատարելով դիտարկումներ կհամոզվեք, որ նյութերը հանդես են գալիս տարբեր վիճակներում։ Որոշ նյութեր սովորական պայմաններում հեղուկ վիճակում են, մյուսները՝ գազային, երրորդները՝ պինդ։ Կախված պայմանների փոփոխությունից՝ նրանց վիճակները կարող են փոփոխվել:

Օրինակ՝ ջուրը տնային պայմաններում հեղուկ վիճակում է, սառեցվելիս հեղուկ վիճակից վերածվում է պինդ վիճակի՝ սառույցի, իսկ տաքացվելիս՝ գազային վիճակի՝ գոլորշու: Սառույցը ջրի պինդ վիճակն է, իսկ գոլորշին՝ գազային: Ոսկին սովորական պայմաններում պինդ վիճակում է, շատ բարձր ջերմաստիճանում հալվում է և վերածվում հեղուկի, իսկ ջերմաստիճանն ավելի բարձրացնելու դեպքում սկսում է եռալ և վերածվել գազի։
Նյութը, կախված պայմաններից, հիմնականում լինում է պինդ, հեղուկ կամ գազային վիճակում։
Դիտարկենք տարբեր մարմիններ և, պարզ փորձեր կատարելով, ծանոթանանք դրանց որոշ հատկություններին։
Վերցնենք ապակուց, երկաթից և պղնձից պատրաստված ձողեր, որոնք սովորական պայմաններում պինդ վիճակում են։ Դժվար չէ համոզվել, որ այդ նույն պայմաններում ինչ դիրքով և որտեղ էլ դնենք այդ ձողերը, դրանք կպահպանեն իրենց ձևն ու ծավալը։
Պինդ մարմինները պահպանում են իրենց ձևն ու ծավալը։
Սա պինդ մարմինների հատկություններից է։
Այժմ դիտարկենք հեղուկները։ Վերցնենք 50 մլ ծա-վալով որևէ հեղուկ, օրինակ՝ մասուրի հյութ, և լցնենք բաժակի մեջ։ Նա կընդունի բաժակի ձևը։ Եթե լցնենք մեկ այլ անոթի մեջ, ապա կընդունի այդ անոթի ձևը, բայց նրա ծավալը կրկին կմնա 50 մլ։ Դա նշանակում է, որ մի անոթից այլ անոթ տեղափոխվելիս հեղուկի ծավալը պահպանվում է, բայց ձևը փոխվում է՝ ընդունում է այն անոթի ձևը, որտեղ լցված է:
Հեղուկները պահպանում են իրենց ծավալը, բայց ձևը՝ ոչ։ Սա հեղուկների հատկություններից է:
Դիտարկենք գազային վիճակում գտնվող նյութերից օրինակ՝ օդի նմանատիպ հատկությունը: Եթե օդով լի գնդակը սեղմենք, ապա նրա ձևը կփոխվի, և բնականաբար այդ նույն ձևը կստանա նաև նրանում եղած օդը: Եթե գնդակի ծավալը փոքրացնենք՝ նրա մի մասը սեղմելով, ապա այդ նույն ծավալը կստանա նաև նրանում եղած օդը: Դժվար չէ հետևություն անել, որ գնդակի մեջ լցված օդն ընդունում է տվյալ գնդակի ձևն ու ծավալը: Գնդակի ձևի ու ծավալի փոփոխությունից փոփոխվում են նաև նրանում եղած օդի ձևն ու ծավալը:
Գազերը չեն պահպանում ոչ իրենց ձևը, ոչ ծավալը և զբաղեցնում են իրենց տրամադրված ողջ տարածքը։
Սա գազերի հատկություններից է:
Առաջադրանք
Թվարկեք 2–ական նյութ, որոնք սովորական պայմաններում հետևյալ վիճակներում են.
ա) պինդ բ) հեղուկ գ) գազային

Филипок /22 — 25 сентября/

…Ребята ушли в школу. Отец ещё с утра уехал в лес, мать ушла на работу. Остались в избе Филипок да бабушка на печке. Стало Филипку скучно одному, бабушка заснула, а он стал искать шапку. Своей не нашёл, взял старую отцовскую и пошёл в школу. Школа была за селом у церкви… Прибежал Филипок к школе. На крыльце никого нет, а в школе слышны голоса ребят. На Филипка нашёл страх: вдруг учитель его прогонит? И стал он думать, что ему делать. Шла мимо школы бабушка с ведром и говорит: все учатся, а ты что тут стоишь? Филипок и пошёл в школу, снял шапку и отворил дверь. Школа вся была полна ребят. Все кричали своё, и учитель в красном шарфе ходил посередине.
– Ты что? – закричал он на Филипка.
Филипок ухватился за шапку и ничего не говорил.
– Да ты кто?
Филипок молчал.
– Или ты немой?
Филипок так напугался, что говорить не мог. Он посмотрел на учителя и заплакал.Тогда учителю жалко его стало. Он погладил его по голове и спросил у ребят:
– Кто этот мальчик?
– Это Филипок, Костюшкин брат, он давно просится в школу, да мать не пускает его, и он украдкой пришёл в школу.
– Ну, садись рядом с братом, а я попрошу, чтобы мать пускала тебя в школу. Учитель стал показывать Филипку буквы, а Филипок их уж знал и немножко читать умел.
– Молодец, – сказал учитель. – Кто же тебя учил читать?

Филипок осмелел и сказал:
– Мой брат. Я сразу всё понял.
Учитель остановил его и сказал:
– Ты погоди хвалиться, а поучись.
С тех пор Филипок стал ходить с ребятами в школу.

Найдите в тексте ответы на вопросы и прочитайте их.
1. Почему Филипку стало скучно в доме?

Отец ещё с утра уехал в лес, мать ушла на работу. Остались в избе Филипок да бабушка

2. О чём думал Филипок, стоя перед школой?

вдруг учитель его прогонит?

3. Кто представил Филипка, что сказал о нём?

Его друзья

4. Почему учителю стало жалко Филипка?

Филипок так напугался, что говорить не мог

5. За что похвалил мальчика учитель?

а Филипок их уж знал и немножко читать умел.

Задания.

Соедини слова по смыслу:

отец           1.                                                                      схватился

изба (избушка)                                                             2.открыл

отворил   2.                                                                     5.  русское национальное жилище4.

ухватился  5.                                                               4.     тайком

украдкой                                                                      3.  подожди

погоди 3.                                                                          1.  папа

К словам из первого столбика подберите соответствующие из второго.

большие7.                                                   9.    шапка
строгий     1.                                                 4.   шарф
старший      3.                                                7. мальчик
красный 4.                                                3.      брат
полное     8.                                                    5. бабушка
отцовская 9.                                                 10.  буквы
добрая  5.                                                     1.   учитель
маленький       10.                                        2.  школа
горячая       6.                                             8.    ведро
начальная    2.                                             6. печка

К данным словам подберите из текста слова с противоположным значением.
Весело, потерять, новый, закрыть, проснуться, пуста, говорить.

Проверьте, правильно ли вы поняли содержание рассказа. Согласитесь или возразите.
1. Филипку было скучно дома, поэтому он решил пойти в школу. 2. В школе было очень тихо. Нет в школе всё кричали

3. Филипок сказал учителю, что он Костюшкин брат.

Нет учитель спросил кто это и ребята сказали что это Ксюшей брать.

4. Филипок очень хорошо умел читать.

Филипок нормально умел читать.

5. Он сам научился читать.

Да
6. Учитель похвалил Филипка.

Да

7. Учитель сказал мальчику, чтоб он пришёл в школу через год.

Нет

ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՏԱՐՐ, ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՆՇԱՆՆԵՐ: ՊԱՐԶ ԵՎ ԲԱՐԴ ՆՅՈՒԹԵՐ

Բնության մեջ գոյություն ունեն ատոմների տարբեր տեսակներ, որոնք զանազանվում են իրենց զանգվածով, չափերով, միջուկի կառուցվածքով:

Ատոմների որոշակի տեսակը կոչվում է քիմիական տարր:Ներկայումս հայտնի է 118 քիմիական տարր: Դրանցից վերջին մի քանիսի հայտնագործման մեջ մեծ է մեր հայրենակից, Ռուսաստանի գի­տությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս, պրոֆեսոր Յուրի Հովհաննիս­յանի դերը:

Տարրերի ատոմները միանում են նույն կամ այլ տարրի ատոմներին՝ առաջացնելով պարզ և բարդ նյութեր:

Մեկ քիմիական տարրի ատոմներից կազմված նյութերը կոչվում են պարզ:

Օրինակ՝ ազոտը, թթվածինը, ծծումբդը, երկաթը, պղինձը, ոսկին պարզ նյութեր են, քանի որ կազմված են համապատասխանաբար միայն ազոտ, թթվածին, ծծումբ, երկաթ, պղինձ, ոսկի տարրերի ատոմներից: Ինչպես տեսնում եք՝ պարզ նյութի անվանումը սովորաբար (բայց ոչ միշտ) համընկնում է տարրի անվանման հետ:

Պարզ նյութերի մեջ տարբերում են մետաղներ և ոչ մետաղներ: Ձեզ հայտնի են մեծ թվով մետաղներ՝ երկաթը, ալյումինը, պղինձը, կապարը, արծաթը, ոսկին և այլն:

Մետաղները կարելի է տարբերել ոչ մետաղներից իրենց ընդհանուր հատկություններով: Այսպես՝ մետաղները սովորական պայմաններում պինդ նյութեր են (բացառությամբ սնդիկի, որդ հեղուկ է): Մետաղները լավ ջերմաէլեկտրահաղորդիչներ են: Պղնձից, ալյումինից, արծաթից, ոսկուց պատրաստում են հաղորդալարեր: Դրանք պլաստիկ են՝ մաքուր մետաղից պատրաստած ձողը հնարավոր է «ծեծել», դարձնել թիթեղ: Մաքուր վիճա­կում մետաղները սովորաբար փայլուն են:

Ոչ մետաղների մեջ կան ինչպես պինդ (ծծումբ, ածխածին, ֆոսֆոր), այնպես էլ՝ հեղուկ (բրոմ) և գազային (ազոտ, ջրածին, թթվածին) նյութեր: Պինդ ոչ մետաղները սովորաբար պլաստիկ չեն, դրանք փխրուն են: Ոչ մետաղներն էլեկտրական հոսանք չեն հաղորդում (բացառություն է ածխածինը), վատ ջերմահաղորդիչներ են:

Մեկից ավելի քիմիական տարրերի ատոմներից կազմված նյութերը կոչվում են բարդ:

Օրինակ՝ ածխաթթու գազը կամ ջուրը բարդ նյութեր են: Առաջինը կազմված է ածխածին և թթվածին, երկրորդը՝ ջրածին և թթվածին տարրե­րի ատոմներից:

Բարդ նյութերն այլ կերպ անվանում են քիմիական միացություններ:

Քիմիական տարրերի ատոմները քիմիական փոխազդեցությունների ընթացքում չեն անհետանում, մեկ միացությունից կարող են մի այլ միացու­թյան բաղադրության մեջ անցնել:

Ամեն քիմիական տարր ունի իր նշանը և անվանումը: Քիմիական տարրի անվանումը տարբեր լեզուներով կարող է տարբեր հնչել: Լատինե­րեն «ferrum», անգլերեն «iron», ռուսերեն «железо», հայերեն «երկաթ»՝ դրանք նույն տարրի անվանումներն են: Որպես քիմիական տարրի նշան՝ ընդունվում է լատիներեն անվանման սկգբնատառը (գլխատառով գրված): Նույն տառով սկսվող տարրերի նշաններն իրարից տարբերելու համար՝ մեկից բացի մյուս տարրերի անվանման առաջին տառից հետո փոքրատառով գրվում է նաև հաջորդ տառերից որևէ մեկը: Օրինակ՝ կալցիումը (լատ.’ Calcium) նշանակվում է Ca, կադմիումր (լատ.’ Cadmium)’ Cd, իսկ քլորը (լատ.’ Chlorum)’ Cl: Ստորև աղյուսակում ներկայացված են որոշ քիմիական տարրերի անվանումներ՝ համապատասխան լատինատառ նշաններով և արտասանությամբ:

Քիմիական տարրը	Քիմիական նշանը	Արտասանությունը
Ազոտ	N	էն
Ալյումին	Al	ալյումին
Ջրածին	H	հաշ
Թթվածին	O	о
Երկաթ	Fe	ֆեռում
Պղինձ	Cu	կուպրում
Արծաթ	Ag	արգենտում
Ոսկի	Au	աուրում
Կապար	Pb	պլումբում

Ցինկ	Zn	ցինկ
Ածխածին	C	ց
Ծծումբ	S	էս
Ֆոսֆոր	P	պե
Քլոր	Cl	քլոր
Բրոմ	Br	բրոմ
սիլիցիում	Si	սիլիցիում

Մտքի վարժանք(բանավոր հաշվարկներ)

Առաջադրանքներ՝

1. Օգտագործելով բաժանման հատկությունները՝ հաշվե՛ք
   առավել հարմար եղանակով․

Օրինակ՝  (18+24):6=3+4=7, ( 18։6=3, 24:6=4)

(21+28):7=7

(50+125):25=7

 (24+80):4=75

(16+24):4=10

(12+18):3=10

(160+32):4=48

(455+855):5=262

(324+664):4=247

(182+252):14=31

2. Օգտագործելով բաժանման հատկությունները՝ հաշվե՛ք
առավել հարմար եղանակով․

Օրինակ՝ (15·8):5=3·8=24, (15:5=3, 3·8=24)

(288·78):16=1404

(1444·126):18=10108

(135·16):15=144

(35·22):11=8470

(6·35):5=42

(24·130):6=520

(4011·50):25=8002

(42·12):7=72

(50·8):25=16

Հայաստանի մարզերը և մարզկենտրոնները

Հայաստանի Հանրապետության տարածքը բաժանվում է տասը մարզի:   Հայաստանի Հանրապետության մարզերը և նրանց վարչական կենտրոններն են`

Մարզը   մարզկենտրոնը

Արագածոտն — Աշտարակ

Արարատ -Արտաշատ

Արմավիր -Արմավիր

Գեղարքունիք- Գավառ

Լոռի -Վանաձոր

Կոտայք- Հրազդան

Շիրակ- Գյումրի

Սյունիք- Կապան

Վայոց ձոր -Եղեգնաձոր

Տավուշ -Իջևան

Աշխարհագրական դիրքը

Հարևան երկրներ
հյուսիսում՝ Վրաստան, արևելքում՝ Ադրբեջան, հարավում՝ Իրան, հարավ-արևմուտքում՝ Նախիջևան /Ադրբեջան/, արևմուտքում՝ Թուրքիա

Տարածք
29,74 հազար քառ. կմ

Ծովի մակարդակից միջին բարձրություն
1,800 մետր

Ամենաբարձր լեռնագագաթ
Արագած լեռը (4,090 մետր)

Բազմապատկման բաշխական օրենքը գումարման նկատմամբ

• Օգտագործելով բաշխական օրնեքը ՝ հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով․

Օրինակներ՝

194‧40+194‧50+194‧10=194‧(40+50+10)=194‧100=19400

201·25+201·12+201·33=(25+12+33)x201=70×201=14.070

31·15+31·55+31·50=(15+55+50)=120×31=3.720

14·23-14·3-14·9=(23+3+9)=35×14=490

36·105+36·15+36·55=(105+15+55)=175×36=6.300

16·205-16·55-16·25=(205+55+25)=285×16=4.560

• Հաշվեք արտահայտության արժեքը կիրառելով բաշխական օրնեքը․

Օրինակներ՝

 19‧(7+8)=19‧7+19‧8=133+152=285

(37+55)‧24=37×24+55×24=888+1.320=2208

Сказка о чудесном дереве

Когда ребята остановились у поваленного сильным ветром дерева, учительница спросила:
– Из каких частей состоит это дерево? Назовите эти части по-русски.
– Корни, ствол, ветки, листья.
– Обратите внимание на корни. Для чего корень нужен растению, вы знаете. А вот знаете ли вы, какие ещё значения имеет слово „корень”?
– Знаем! – наперебой закричали ребята. – Все наши зубы имеют корни. И в каждом слове есть свой корень.
– Правильно. Но тогда у меня к вам ещё один вопрос: „Чем корень слова напоминает нам корни деревьев?”
Ребята задумались.
– Чтобы помочь ответить на этот вопрос, – сказала Наталья Семёновна, расскажу вам сказку о чудесном дереве.
Жило-было много лет назад слово „ходить”. Нашли его люди и приказали: „Будешь жить с нами!”. И поселилось слово среди людей, и стало скитаться, и попросило слово их:
– Посадите меня в землю.
– Зачем? – удивились люди. – Чтобы из меня много других слов выросло: и вам будет интересней, и мне веселей. Посадили люди слово „ходить” и начали поливать его. Долго из земли ничего не росло, но наконец показался маленький росток.
– Как тебя зовут, росток? – спросили люди.
– Ходить, – ответил он.
– Опять „ходить”! А где же другие слова?
– Будут! Вы только чаще меня поливайте.
Стали люди ухаживать за ростком лучше прежнего, и превратился он в могучий ствол. А когда ствол начал ветвиться, спросили люди первую веточку:
– Как тебя, веточка, зовут?
– Приходить, – ответила она.
Обрадовались люди. Вот оно новое слово. А веточка продолжала:
– Приходите завтра на рассвете, ещё не то увидите.
Пришли люди рано утром и видят: от новой веточки ещё одна тянется.
– А тебя как зовут? – спросили люди.
– Приход, – ответила она.
На другое утро из ствола дерева опять появилась новая веточка. Её звали „уходить”.Так каждый день чудесное дерево дарило людям по одному новому слову. Все эти слова были чем-то похожи на слово „ходить”, но и чем-то отличались от него. А чем – подумайте сами. Вот какое дерево тогда выросло.

Найдите в тексте ответы на вопросы.
1. О чём спросила учительница ребят?
Учительница спросила “Из каких частей состоит это дерево?”

2. Какие значения имеет слово корень?
Корень-это основа. Например, основа слово, основа дерево.

3. Какое слово стало жить среди людей?
Слово “ходить”

4. Какой росток появился из земли?
Росток “ходить”

5. Как звали первую веточку? А вторую? А третью?
Приходить, приход, уходить

Задание.

Выпишите из текста слова, которые отвечают на вопросы кто? что? Определите род.

Домашнее задание.

Выучите рассказывать текст.

Վիլյամ Սարոյան «Հայրիկ, դու խենթ ես»

ղայի հայրիկը Ջոքի անունով մի մարդու էր զանգել և ասել, որ աշխատանքի գնալիս իր որդուն տանի դպրոց, գալիս էլ՝ տուն բերի։ Ջոքին բանկի վարչության փոխնախագահն էր, և տղան ուզում էր առավոտյան գնալ Ջոքիի հետ բանկ և հաշվել այնտեղի փողերը, բայց հայրը նրան ասաց.
«—Եթե հաշվել ես ուզում,- ասաց հայիս,- այ, տոպրակի միջից իննսունինը լոբու հատիկ հաշվիր։», այսպես էր գրել հեղինակը։ Տղան հաշվեց, հետո հայրը այդ լոբին դրեց կրակի վրա, և գնացին վազելու։ Վազում էին սև քարափից մինչև Կարմիր քարափը։ Պայմանավորվել էին, նա, ով առաջինը կհասի Կարմիր քարափ, նա է լինելու այնտեղի թագավորը։

Համո Սահյան

Քամու ձեռքերն անհամարձակ,
Ամպի փեշերն են քաշքշում:
Ամպը լեզուն կուլ է տվել,
Հնար չունի որոտալու:
Ցերեկն էլ է ցրտից կծկվել,
Չէ, երևի ձյուն է գալու:

Հարցեր և առաջադրանք

• Ինչպես ես հասկանում հետևյալ պատկերը.

1. Մշուշների շղարշի տակ Աշնան խաշամն է խշխշում,
2. Ամպը լեզուն կուլ է տվել Հնար չունի որոտալու:
3. Ցերեկն էլ է ցրտից կծկվել Չէ, երևի ձյուն է գալու: