Ամփոփիչ աշխատանք

• Ի՞նչ է բջիջը։

Միմյանցից խիստ տարբերվող այնպիսի օրգանիզմներ, ինչպիսիք են՝ բակտերիաները, բույսերը, սնկերը, կենդանիները, այդ թվում նաև մարդը, ունեն միևնույն կառուցվածքային միավորը: Այդ տարրական կառուցվածքային միավորը, որից կազմված են բոլոր օրգանիզմները կոչվում է բջիջ:

• Որո՞նք են բջջի բաղադրության հիմնական քիմիական տարրերը։

Բոլոր տիպի կենդանի օրգանիզմների բջիջները կազմված են անկենդան բնության մեջ հանդիպող քիմիական տարրերից. գերակշռում են ածխածինը (C), ջրածինը (H), թթվածինը (O), ազոտը (N):

• Որո՞նք են բջջի հիմնական կառուցվածքային մասերը։

Կորիզ, Բջջաթաղանթ, Ցիտոպլազմա և Օրգանոիդներ։

• Ի՞նչ նշանակություն ունի բջջաթաղանթը։

Պաշտպանում միջավայրի ազդեցությունից, ապահովում շրջակա նյութերի հետ փոխանակումը:

• Ի՞նչ է հյուսվածքը։

Բջիջների այն խումբը,որոնք ունեն նույն ձևը, կառուցվածքը, ծագումը, կատարում են նույն ֆունկցիան և միմյանց հետ միացած են միջ բջջային նյութով, որոնք էլ կոչվում են հյուսվածք:

• Ի՞նչ հյուսվածքներ ունեն բույսերը։

Շարկցական, Էպիթելային, Նյարդային և Մկանային։

• Կենդանական ի՞նչ հյուսվածքներ գիտեք։

Գոյացնող
Ծածկող
Հիմնական
Փոխադրող
Մեխանիկական

• Ե՞րբ է լույսը բեկվում:

Մի թափանցիկ միջավայրից մյուսի մեջ անցնելու ժամանակ լույսը բեկվում է և անկման կետում լույսի ճառագայթը փոխում է իր ուղղությունը ։

• Ի՞նչ է ոսպնյակը:

Ոսպնյակը դա թափանցիկ ապակե մարմին է որը երկու կողմից սահմանափակված է գնդային մակերևութով։

• Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:

Հավաքող ոսպնյակների կիզակետը այդ ճառագայթների միացման կետն է։

• Նշի՛ր հայելիների տեսակները:

Հայելիները լինում են` հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր:

• Որո՞նք են վեգետատիվ օրգանները և ի՞նչ գործառույթներ են կատարում:

Ապահովում է բույսի գոյությունը` աճը, զարգացումը, սնուցումը, պաշտպանությունը, նյութափոխանակությունը:

• Որո՞նք են գեներատիվ օրգանները և ի՞նչ գործառույթներ են կատարում:

Ապահովում է բույսի սեռական բազմացումը` սեռական բջիջների միաձուլումը, պտուղների առաջացումը, սերմերի տարածումը:

• Որո՞նք են արմատի գործառույթները:

• Արմատը բույսը ամրացնում է հողին,
• Արմատով բույսը հողից կլանում է ջուր և նրանում լուծված նյութեր,
• Արմատի միջոցով բույսը կարող է բազմանալ:
• Արմատի ի՞նչ ձևափոխություններ գիտեք:

Առանցքաին, Փնջաձև։

• Ի՞նչ է ընձյուը:

Ցողունը իր վրա դասավորված տերևներով և բողբոջներով կոչվում է ընձյուղ:

• Ի՞նչ գործառույթներ է կատարում ցողունը:

Ցողունը հիմնականում կատարում է հենարանի դեր ընձյուղի մյուս մասերի համար:

Օրինակ

Տերև, ծաղիկ, սերմ, պտուղ և այլն:

• Ի՞նչ նշանակությւն ունեն տերևները:

Տերևը կատարում է ջրի գոլորշիացում և կարգավորում ջրի քանակը: Տերևներով հնարավոր է բազմացում:

Ծաղկավոր բույսերի օրգանները:Արմատ։Ընձյուղի կառուցվածքը և նշանակությունը

1. Որո՞նք են վեգետատիվ օրգանները և ի՞նչ գործառույթներ են կատարում:
   Դրանք ապահովում են բույսի սննդառությունը, շնչառությունը, աճն ու զարգացումը, ինչպես նաև վեգետատիվ բազմացումը։
2. Որո՞նք են գեներատիվ օրգանները և ի՞նչ գործառույթներ են կատարում:
   Ծաղիկը, պտուղը և սերմը բույսի գեներատիվ բազմացման օրգաններն են։
3. Որո՞նք են արմատի գործառույթները:
   Արմատներով բույսն ամրանում է հողին։Այն կազմված է գլխավոր,հավելյալ և կողքային արմատներից։
4. Արմատի ի՞նչ ձևափոխություններ գիտեք:
   Առանձգական և փնջային:
5. Ի՞նչ է ընձյուը: Ո՞րն է ընձյուղի գլխավոր գործառույթը:
   Մեկ վեգետատիվ շրջանում զարգացող ցողունն իր տերևներով և բողբոջներով կոչվում է ընձյուղ: Ընձյուղն ապահովում է բույսի օդային սնուցումը։
6. Ի՞նչ գործառույթներ է կատարում ցողունը:
   Ցողունն կատարում է փոխադրող գործառույթ՝ ջուրը և իրա հետ լուծված հանքային աղերը տալիս է տերևներին, և տերևներից վերցնում է սինթեզված նյութեր։
7. Ի՞նչ նշանակություն ունեն տերևները:
   Տերևների մեջ սինթեզվում են նյութերը և մանր խողովակների միջոցով դեպի ծաղիկը, պտուղը և  սերմը, Տերևի հիմնական ֆունկցիաներն են օրգանական
   նյութերի սինթեզը, ջրիգոլորշացումը:

Տասնորդական կոտորակների հանումը

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Կատարե՛ք հանում.

ա) 3,56 – 2,14=1,42

բ) 81,22 – 53,12=28,10

գ) 111,782 – 65,327=46,455

դ) 17,1 – 8,256=8,844

ե) 0,625 – 0,1=0,525

զ) 7,35 – 6,35=1

2) Ինչքանո՞վ է 27 մ 38 սմ-ը մեծ 1381 սմ‐ից։

2738-1381=1342
1342 սմ

3) Լուծե՛ք հավասարումը.

ա) 7,86 + x = 10,05

10,05 – 7,86 = 2,19
x = 2,19

բ) 43,19 + x = 45,114

45,114 – 43,19 = 1,924
x = 1,924

գ) 117,18 – x = 38,241

38,241 + 117,18 = 155,421
x = 155,421

դ) 53,27 + x = 90

90 – 53,27 = 36,73
x = 36,73

4) Գտե՛ք 20‐ից փոքր բոլոր զույգ թվերի գումարը։

2+4+6+8+10+12+14+16+18=90

Լրացուցիչ(տանը)

5) Կատարե՛ք հանում.

ա) 1,037 – 1=0,037

բ) 3,263 – 2=1,263

գ) 8,002 – 8=0,002

դ) 11,397 – 9=2,397

ե) 107,03 – 56=51,03

զ) 34,56 – 29=5,56

6) Ուղղանկյան կողմերի երկարությունները 6,37 դմ և 10,01 դմ են։ Ուղղանկյան մեծ կողմը փոքրացրել են 3,2 դմ-ով, իսկ փոքր կողմը՝ 5,5 դմ-ով։ Որքա՞ն է ստացված ուղղանկյան պարագիծը։

6,37<10, 01
10,01–3,2=6,81
6,37–5,5=0,87
6,81+6,81+0,87+0,87=15,36

7) Գտե՛ք արտահայտության արժեքը.

ա) (0,241 – 0,15) ⋅ 100 + (3,72 + 14,25) ⋅ 10=188,7

բ) (56,37 – 43,21) ։ 10 – (2,36 – 2,01) ։ 100=1,3125

8) Կոտորակը ներկայացրե՛ք ամբողջ թվի և մեկից փոքր տասնորդական կոտորակի տարբերության տեսքով.

ա) 9,3=10-0,7

բ) 2,84=3-0,16

գ) 3,681=4-0,319

դ) 15,001=16-0,999

ե) 28,07=29-0,93

զ) 30,609=31-0,391

է) 46,893=47-0,107

ը)100,202=101-0,798

We never win, but we always win

Rick Hoyt is American. He is in a wheelchair because he’s got cerebral palsy. He can’t talk so he uses a computer to communicate with people. Rick is a happy and successful man; he has a job at the University of Boston, and he works in computer studies. Rick loves sport too, and he takes part in marathons and triathlons.
Triathlons? In the triathlon, people swim four kilometers, cycle 180 kilometers and then run a marathon, 42 kilometers. Rick can’t run, cycle or swim because he’s in a wheelchair. So how can he take part in a triathlon?
Rick can take part because he does it with his father, Dick Hoyt. In the running, his father pushes him in his wheelchair. In the swimming, Rick lies in a small boat and Dick swims and pulls him. And in the cycling, Rick sits in a special seat on the front of Dick’s bike. Together, they are ‘Team Hoyt’.
Of course, Team Hoyt never wins the race. The winner of a triathlon usually finishes in about nine hours. The Hoyts usually take about 14 or 15 hours. ‘That’s right,’ says Dick. ‘Rick and I never win. But we think that we always win.’

Տասնորդական կոտորակների համեմատումն ըստ նրանց դիրքային գրառման

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Համեմատե՛ք կոտորակները.

ա) 3,853 > 2,64 , դ) 15,899 > 14,9 , ե) 78832,91 > 78732,91 ,

բ) 72,93 > 73,851 , գ) 0,382 < 0,450, զ) 663,0001 < 663,0002 ։

2) Ո՞ր բնական թվերն են գտնվում հետևյալ տասնորդական կոտորակների միջև.

ա) 5,68 և 6,7 — 6

բ) 2,001 և 3,5 — 3

գ) 7,2 և 8,2 — 8

դ) 1,5 և 3,5 —2,3

ե) 2,833 և 4,11 — 3,4

զ) 7,1 և 10,2 — 8,9,10

ա)5,68 < 6 < 6,7

3) Աստղանիշի փոխարեն տեղադրե՛ք համապատասխան թվանշանը,որպեսզի ստացված անհավասարությունը ճիշտ լինի.

ա) 2,547 > 2,537 , գ) 10,85 < 10,95 ,

բ) 5,568 > 4,568 , դ) 885,620 < 885,633 ։

4) Կոորդինատային առանցքի վրա երկու թվերից ո՞րն է ավելի աջ տեղադրված.

ա) 6,37-ը, թե՞ 6,375-ը, դ) 783,5-ը, թե՞ 783,6-ը,

բ) 0,893-ը, թե՞ 0,8-ը, ե) –31,72-ը, թե՞ 18,6-ը,

գ) 293,4-ը, թե՞ 294,3-ը, զ) –11,25-ը, թե՞ –11,257-ը:

6,370 <  6,375

 783,5 < 783,6

0,893 > 0,800

–31,72 < 18,6

293,4 < 294,3

–11,250 >  –11,257

Լրացուցիչ(տանը)

5) Համեմատե՛ք կոտորակները.

ա) –6,73 > –6,81, գ) –11,2 > –11,21, ե) –0,38 > –1,001,

բ) –0,432 > –1,431, դ) –3,756 < –3,706, զ) –5,555 < –4,999։

6) Աստղանիշի փոխարեն տեղադրե՛ք > կամ < նշանը, որպեսզի ստացված անհավասարությունը ճիշտ լինի.

ա) 7,21 > 7,2 , բ) 99,2 > 98,9 , գ) 55,3 < 56,4 , դ) 3,285 < 3,185 ։

7) Կոտորակները դասավորե՛ք աճման կարգով.

60,325 , 11,2 , 28,43 , 60,32 , 11,56 , 3291,83 , 5,6։

5,6 < 11,2 < 11,56 < 28,43 < 60,32 < 60,325 < 3291,83

8) Գրե՛ք հինգ այնպիսի տասնորդական կոտորակներ, որոնցից յուրաքանչյուրը մեծ լինի 2,4-ից և փոքր լինի 2,5-ից։

2,4 < 2,41 < 2,42 < 2,43 < 2,44 < 2,45 < ․․․ < 2,5

Բջիջ. Բջջի քիմիական բաղադրությունը. Բջջի կառուցվածքը.հյուսվածնքեր։

1. Ի՞նչ է բջիջը։
   Բջիջը կենդանի օրագանիզմների կառուցվածքների տարրական միավորն է, և օժտված է կենդանի օրգանիզմին բնորոշ հատկանիշներով:
2. Որո՞նք են բջջի բաղադրության հիմնական քիմիական տարրերը։
   Օրգանական նյութերից օրգանիզմում կարևոր դեր ունեն ածխաջրերը:Կարևոր ածխաջրերն են գլյուկոզը,սախարոզը,ցելյուլոզը:Ածխաջրերը օրգանիզմին ապահովում են էներգիայով:
3. Որո՞նք են բջջի հիմնական կառուցվածքային մասերը։
   Ազոտը (N),ջրածինը (H)ածղածինը (C),թթվածինը(O)
4. Ի՞նչ նշանակություն ունի բջջաթաղանթը։
   Բջջաթաղանթի միջով բջիջ են ներթափանցում ջրում շուծված որոշակի նյութեր և հեռացնում են բջիջի համար ոչ պիտանի նյութերը:
5. Ի՞նչ նշանակություն ունի բջջաթաղանթը։
   Հարցը գրված է երկու անգամ։
6. Ի՞նչ է հյուսվածքը։
   Բջիջների այն խումբը,որոնք ունեն նույն ձևը, կառուցվածքը, ծագումը, կատարում են նույն ֆունկցիան և միմյանց հետ միացած են միջբջջային նյութով կոչվում են հյուսվածք:
7. Ի՞նչ հյուսվածքներ ունեն բսւյսերը։
   Բույսերը ունեն գոյացնող ծածկող, հիմնական, փոխադրող, մեխանիկական հյուսվացքներ
8. Կենդանական ի՞նչ հյուսվածքներ գիտեք։
   Կենդանական հյուսվածքներն են՝ էպիթելային, շարակցական, մկանային և նյարդային։
9. Ո՞ր հյուսվածքն է կատարում բույսի և նրա օրգանների հենարանի դեր։
   Մեխանիկական հյուսվածքը։

Մարկ Տվեն՝ « Հետաքրքրասեր Բեսսին»

1. Բեսիի հարցերից հատկապես ո՞րը քեզ դուր եկավ և ինչո՞ւ։
-Բիլլի Նորիսին աստվա՞ծ է տիֆ ուղարկել։
Հավանեցի այս հարցը, քանի որ այն ինձ թվաց ամենախորիմաստը։

2․Ինչպիսի՞ հարց դու կավելացնես հարցերի շարքում։
— Ինչու է մեկը ծնվում խաղաղ երկրում, իսկ մյուսը պատերազմող։

3․Գտի՛ ր հոմանիշային զույգեր և դուրս գրիր։
Վիշտ-տառապանք-ցավ
Իմաստուն-խոհական
Ճշմարիտ-արդարացի-ազնիվ
Հալածել-տանջել

Present Simple or Progressive

Քրիստոնեության տարածումը Հայաստանում։ Տրդատ 1-ինի գահակալումը։

1․ Հայոց ո՞ր թագավորի օրոք Քրիստոնեությունը սկսվեց տարածվել Հայաստանում։
301 թվականին՝ Հայոց Տրդատ Գ Մեծ թագավորի օրոք,  քրիստոնեությունը պաշտոնապես հռչակվել է Մեծ Հայքի թագավորության պետական կրոն և սկսել բռնի կերպով տարածվել ամբողջ Մեծ Հայքի տարածքում։ 

2․ Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Վաղարշ 1-ին Արշակունին Մեծ հայքի նկատմամբ։
Վաղարշ I–ը, մեծաքանակ զորքով մտնելով Հայաստան, պաշարում է Տիգրանակերտը: Վաղարշը դադարեցնում է Տիգրանակերտի պաշարումը` պայմանով, որ Տրդատին Հայոց թագավոր ճանաչելու առաջարկով դեսպանություն ուղարկվի Հռոմ:

3․ Ներկայացրե՛ք հայ-պարթևական դաշինքը և Հռանդեայի ճակատամարտը։
62 թ. գարնանը Արածանիի ափին՝ Հռանդեա վայրում, տեղի ունեցած ճակատամարտում Պետոսի լեգեոնները պար տություն են կրում Վաղարշի ու Տրդատի գլխավորած հայ–պարթևական ուժերից: Հռոմեական զինվորներն, ի նշան պարտության, ծնկաչոք անցնում են հայ–պարթևական զորքի նիզակների՝ «լծի» տակով: Դա մեծագույն խայտառակություն էր հռոմեական անպարտելի համարվող բանակի համար:

4․ Ինչպե՞ս Տրդատ 1-ինը բազմեց հայոց գահին։
Ներոն կայսրը ճիգեր էր գործադրում փրկել Հռոմի հեղինակությունը: Նա որոշում է շարունակել պատերազմը: Երբ Վաղարշի պատվիրակությունը ժամանում է Հռոմ, կայսրը հայտնում է, որ կճանաչի Տրդատի գահակալությունը, եթե նա անձամբ գա իր տերության մայրաքաղաք և թագը ստանա իրենից: Կորբուլոնը 64 թ. վերստին արշավում է Հայաստան:
Սակայն պատերազմը վերսկսելու փոխարեն պարթևական թագավորին խոր հուրդ է տալիս ընդունել Ներոնի առա ջարկը: Վաղարշ I-ը և Տրդատը համա- ձայնում են պայմանով, որ խաղաղության պայմանագիրը կնքվի Հռանդեայում: Այդպես էլ արվում է:
Հռանդեայի պայմանագրի համաձայն՝ 65 թ. Տրդատը մեծ շքախմբով մեկնում է Հռոմ: Ուղևորության ծախսերը հոգում էր կայսերական գանձարանը: Հասնելով Նեապոլիս (Նեապոլ) քաղաքը և ներկայանալով Ներոնին` Տրդատը հրաժարվում է իր վրայից հանել սուրը։ Դա կայսերական պալատում ընդունված արարողակարգի խախտում էր, սակայն Տրդատն իրեն պա հում է որպես հաղթանակած կողմ:
Տրդատն ու Ներոնը այդտեղից միասին ժամանում են Հռոմ։ Կայսրության մայրաքաղաքում մեծ հանդիսավորությամբ Տրդատը թագադրվում է: Ներոնը Տրդա տին ճանաչում է Հայաստանի թագավոր և նրան մեծ գումար ու արհեստավորներ տրամադրում՝ Կորբուլոնի կողմից ավեր ված Արտաշատը վերականգնելու համար:

Անցածի կրկնություն

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Մի երևակայական երկրում գիտեն գրել միայն 2 և 8 թվանշանները։ Քանի՞ միանիշ, երկնիշ և եռանիշ բնական թվեր կարող են գրվել այդ երկրում։
2, 8, 22, 28, 82, 88, 222, 228, 282, 288, 822, 828, 882, 888
2+4+8=14

2) Աստղանիշի փոխարեն տեղադրե՛ք թվաբանական գործողությունների նշաններից մեկը ( + , – , ⋅ , ։ ), որպեսզի ստացվի հավասարություն.

ա) 5 + 2 = 49 : 7,          գ) 6 + 7 = 24 — 11,           ե) 18 — 10 = 2 + 4,

բ) 30 — 25 = 20 : 4,      դ) 7 x 5 = 80 — 45,            զ) 55 — 11 = 44 +/— 0։

3) Թեյամանի և երեք բաժակների տարողությունը 1300 գ է։ Թեյամանի տարողությունը 500 գ-ով ավելի է, քան բաժակինը։ Ինչքա՞ն են թեյամանի և բաժակի տարողությունները։
1300-500=800
800:4=200
200+500=700

4) Հետևյալ թվերից յուրաքանչյուրը մեծացրե՛ք 10 անգամ.
ա)7,02=70,2
բ)83,204=832,04
գ)20=200
դ)0,008=0,08

Լրացուցիչ(տանը)

5) ABC եռանկյան AB կողմը BC կողմից մեծ է 15 սմ-ով, իսկ AC կողմը AB կողմից փոքր է 5 սմ-ով։ Գտե՛ք ABC եռանկյան պարագիծը, եթե |AB|=40 սմ։
40-15=25 (BC)
40-5=35 (AB)
40+35+25=100 (P)

6) Կոորդինատային հարթության վրա գծե՛ք ABCD քառանկյուն՝

A (–2, +1), B (0,+3), C (+3, 0), D (+1,–2) գագաթներով։

7) Երկուլիտրանոց և երեքլիտրանոց անոթներով տեղափոխում են 80 լ արևածաղկի ձեթ։ Երկուլիտրանոց անոթների քանակը նույնն է, ինչ որ երեք լիտրանոցներինը։ Ընդամենը քանի՞ անոթ է օգտագործված։
2x+3x=80
5x=80
x=80:5
x=16
16×2=32
16×3=48
32,48 անոթ

8) Հետևյալ թվերից յուրաքանչյուրը փոքրացրե՛ք 100 անգամ.
ա) 32,11=0,3211
բ) 0,005=0,00005
գ) 2,32=0,0232
դ) 1534,1=15,341